Nasıl Bir Eğitim!/ Prof. Dr. Ertuğrul YAMAN

Anadolu Ay Yayınları Sanat Edebiyat Eserleri Serisi

Hemen bütün dünyada olduğu gibi, ülkemizde de ideal eğitim sistemi arayışı sürüp gitmektedir. İşin özünde belki de aranan ve arzu edilen böyle bir ideal eğitim sistemi yoktur. Çünkü, akıp giden zamana uygun bir eğitim sistemini yakalamak ve onu gelecek çağlar için uygunlaştırmak sanıldığı kadar da kolay değildir. Nitekim, eğitimin özgün karakteri, değişim üzerine kuruludur ve süreğen bir nitelik taşır. Ancak, bu durum yine de ana hatları sabit olan ancak gereksinimlere göre değişkenlik ve esneklik arz edebilecek bir sistem kurulmasının önünde engel de yoktur. O hâlde ülkemizde eğitim konusunda niçin bir sistem kurulamamakta ve sürdürülebilir biçime getirilememektedir? Öncelikle şundan emin olalım ki ülkemizde cumhuriyet öncesinden başlayarak uzunca bir süredir eğitim-öğretim alanında çok değerli ve önemli düşünceler üretilmiş, kendi dönemi için son derece yararlı işler yapılmıştır. Özellikle öğretmenler, bu alanda son derece başarılı uygulamalar ortaya koymuşlardır. Eğitimin planlayıcıları öğretmenlerimize hangi rol ve görevi vermişlerse, onlar bu rol ve görevi hakkıyla yerine getirmişlerdir. Demek ki sorunun kaynağı planlayıcılar ve uygulayıcılar da değildir! Eğitim-öğretim alanında suçlu veya sorun arama derdinde de değiliz. Yalnızca, aksayan yanları bulmak, onarmak ve gerekirse yenilemek arzusundayız. Bu bağlamda geçmişten günümüze uzanan süreci bu gözle değerlendirdiğimizde, birçok eğitim sorunu içinden cımbızlayabileceğimiz belli başlı sorunları şu şekilde özetlemek mümkündür. Bizce ilk ve ana sorun Osmanlının son dönemlerinden başlayarak Cumhuriyet yıllarında da sürdürülen yabancı hayranlığı ve taklitçi eğitim sistemleridir. Özgün düşünmek, kendi koşullarımıza uygun bir sistem kurmak yerine, döneme bağlı olarak hayranlık duyduğumuz ülkelerin eğitim-öğretim anlayış ve uygulamalarını birebir ülkemize transfer etmek kolaycılığına kaçıldığı açıktır. Bu yaklaşım, bilinmeyen bir gıdayla beslenmek kadar tehlikeli ve riskidir. Bu noktada gözden kaçan husus şudur: Her kültür özneldir; bir başka ifadeyle inanç ve kültür değerleri, yaşanılan coğrafya, ülkelerin gereksinimleri ve dünyaya bakışları farklıdır. Eğitim, farklı- lıklar üzerine kuruludur ve bu farklılıkları geliştirip ortaklaştırma çabasındadır. Bu demektir ki kendimize özgü yepyeni ama değişime açık bir sistem kurmak zorundayız. Eğitim sistemimizdeki ikinci bir sorun da eğitimin ruh, felsefe, hedef ve beklentilerini içeren zihniyet meselesidir. Cumhuriyet döne- minden günümüze kadar uzanan süreçte, eğitim-öğretim alanında yapılan uygulama ve değişiklikler göz önüne alınarak beklenen sonucun yakalanamadığı söylenebilir. Bunca gayret ve uygulamaya ve hatta sık sık yapılan değişikliklere karşın, istenen sonuca ulaşılamamış olma- sı, temel bir değişkene işaret etmektedir. Bu değişken, eğitim-öğretim alanının temelinde yatan zihniyet değişikliğidir. Öyle anlaşılmaktadır ki bugüne kadar eğitim-öğretim alanında pek çok şey değişmiş ama zihniyet aynı kalmıştır. O hâlde, gerçek bir değişim ve dönüşüm için temel belirleyici olan zihniyet değişimine el atma vakti gelmiştir. Vak- tiyle o dönemin şartlarına göre belirlenen zihniyetin artık güncellenmesi zaten kaçınılmazdır. Aksi takdirde, eğitim-öğretim çıkmaza girdiği gibi, toplumun değişim ve dönüşümü de çağın gerisine düşmüş olacaktır! Yeni bir zihniyet arayışı; geçmiş tecrübeler, çağın gerekleri ve geleceğin beklentileri ile uyumlu olmak zorundadır. Daha açık ifa- de edecek olursak, kendi köklerimize bağlı ve çağın ruhuyla uyumlu bir gelecek tasavvurunu yakalamak, artık bizler için birer yurttaşlık borcudur. Eğitimin bütün bileşenleri ışığında yeni bir zihniyet tanımını ortaya koymak ve buna uygun eğitim-öğretim uygulamalarını hayata geçirmek, birçok değişim ve dönüşümün önünü açacaktır. Eğitim alanındaki diğer bir sorun da eğitime parçalı olarak bakmak ve eğitim kademelerini parçalar şeklinde değerlendirmektir. Eğitimin karakteristik niteliklerinden olan tedrici bir anlayış yeri- ne her kademedeki eğitim-öğretim uygulamalarını bütüncüllükten yoksun bir biçimde ele almak, neredeyse ömür boyu süregiden eği- tim etkinlikleri arasında kopukluklara yol açmakta ve bütünsel bir hedefe yürümeyi engellemektedir. Bu noktada yapılması gereken iş, eğitimin tüm kademelerini (aile, okulöncesi, ilkokul, ortaokul, lise, üniversite, lisansüstü, halk eğitimi, yaygın eğitim, meslek eğitimi, hizmetiçi eğitimler vb.) hep birlikte ele almak, aralarındaki bağlantıları güçlü kılmaktır. Eğitim sistemimizde yaşanan diğer çok önemli bir sorun da sınav odaklı eğitim-öğretim anlayışıdır. Bu anlayışta temel etken, sınav başarısıdır. Bu etkene bağlı olarak çocuklar, okullarda ve özel kurs- larda hayata değil, sınavlara hazırlanmaktadır. Temel amaç, konuyu bilmek değil, soruyu bilmektir. Test sisteminin getirdiği dayatmayla konular değil, cevaplar öğrenilir ve ezberlenen bilgiler, işi bitince unutulur. Hayattan kopuk bu sistemde sınavlar, öğrenci ve velilerin -doğal olarak da öğretmenler ve yöneticilerin- yegane başarı ölçütle- ridir. Akademik kuru bilgilerin ezberlenmesine dayalı bu sınav sistemi, aynı zamanda çocukların ve velilerin ortak kâbusudur. Ülkemizin bir an önce sınav odaklı bu ezberci sistematikten kurtulup okulun zevkli ve eğlenceli örtük bir öğrenme yerine dönüştürülmesi gerekir. Okulun gerçek işlevi, bilgi ezberleten sevimsiz bir yer değil; değerli insanlar yetiştiren sevimli bir mekân olmalıdır. Eğitim-öğretim etkinliklerinden temel beklentimiz ise, çok bilgili, çok donanımlı birey olmaktan önce “iyi insan, ahlâklı insan, eğitimli ve görgülü insan, iyi yurttaş, inanç ve millî değerlerine bağlı toplum” yetiştirmektir. Kendi değerleri üzerinde yükselen; vatanına, milletine, bayrağına, devletine bağlı, mensubiyet şuuruna sahip, kökü ve özüyle bizden, çalışkan, üretken, çağın ruhuyla uyumlu nesiller yetiştirmek en büyük arzumuzdur. Eğitim-öğretim işlerinin başarılı bir şekilde sürdürülebilmesi için üzerinde düşünülmesi gereken başka bir alan da eğitimin ana yürütücüleri olan eğitici ve yöneticilerin yetiştirilmesidir. Eğitim sisteminin baş kahramanları olan öğretmenlerin çağın gereklerine uygun bakış açısında ve donanımında yetiştirilmesi, belki de eğitim alanındaki sorunların çözümündeki en güçlü adım ve en belirleyici irade olacaktır. Öğretmen yetiştirme konusu, son derece hayatî bir önemi haizdir. O sebeple bu konu kitabın içerisinde özel bir başlık altında ele alınmıştır. Keza, eğitim yöneticiliği konusunda eğitimin paydaşları arasında özel bir yere sahip olduğu için bu konu da öz- gül bir yazıyla kitapta yerini almıştır. Kitabın yazılış amacı, yukarıdan beri sıralanan ana sorunlar ya- nında, belirleyici ara sorunların ve çok daha baskın bir şekilde çözüm önerilerinin ortaya konulması gayretidir. Kırk yılı aşan eğitim-öğretim deneyimi ve birikimlerimiz bu kitapta yıllar içinde yazılan ma- kaleler şeklinde bir araya getirilmiştir. Her biri bağımsız bir konuyu ele alan yazılar, kitap içerisinde konu bütünlüğü sağlamak amacıyla sınıflandırılmıştır. Kitabın farklı bölümlerinde yer alan kimi konu ve kavramların önemini vurgulamak amacıyla bilerek ve isteyerek üzerinde tekrar tekrar durulmuştur. Kitabın bütüncül amacı “NASIL BİR EĞİTİM” sorusuna açık, gerçekçi ve uygulanabilir cevaplar vermektir. Yazılar, elbette ülkemizin eğitim sorunlarına bütüncül bir bakışla bir araya getirilmiş, eğitimin hemen her kademesine ışık tutacak, yep- yeni bir model çalışmasına zemin olacak tarzda düzenlenmiştir. Kitabın ana karakterini eğitim-öğretimle ilgili sorunlar, çözüm- ler ve öneriler oluşturmaktadır. Yazılar, ilk kademeden son kademe- ye doğru belirli bir mantık düzeni içinde sıralanmıştır. Altı bölüm hâlinde belirli bir amaca yönelik olarak sıralanan ve sınıflandırılan yazılar, kendi içinde bir bütünlük taşımaktadır. Kitapta yer alan yazılar derinlemesine incelendiğinde, eğitimin karanlık noktalarına ışık tutulduğu ve istendik bir eğitim anlayış ve uygulaması için bir yol haritası çizildiği gözlemlenecektir.

Kitapta teorik bilgilerden çok, eğitim uygulamalarına ilişkin öneriler ağırlıktadır. Kitabımızın öncelikle sevgili yavrularımıza, gençlerimize, eği- timcilerimize, milletimize, devletimize ve hatta tüm insanlara yarar- lı olması en büyük arzumuzdur. Bir baba ve bir eğitimci ve duyarlı bir yurttaş olarak kalema aldığımız bu kitaptaki bütün ifadeler in- sanların gelişim ve eğitimlerine katkı sağlama amacını taşımaktadır. Kitabımızın oluşumuna katkı sunan Kırşehir Ahi Evran Üniversite- si Eğitim Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Refik BALAY’a, ÖZDER Genel Başkanı ve Çözüm Koleji Genel Müdürü Ahmet AKÇA’ya, Çözüm Koleji Eğitim Koordinatörü Ahmet ŞİMŞEK’e, emekli ve fakat hâlen gayretli öğretmen abim Sami YAMAN’a, Öğretmen Keziban ÖZ- CAN’a, deneyimli emektar eğitimciler Ercan KARAÇAM ile Fethi DAĞ’a, Prof. Dr. Hayati AKYOL’a, Anadolu Vakfı Yönetim Kurulu Başkanı Av. Hayrullah BAŞER’e ve ayrıca kitapta emeği bulunan herkese gönül dolusu teşekkürlerimi sunuyorum. Ankara-2022 Prof.Dr.Ertuğrul YAMAN